VAV DAMPERLER NASIL ÇALIŞIR ?
Tüm havalı sistemler, ortamın sıcaklık kontrolünün sadece merkezi bir klima sisteminde şartlandırılmış hava verilerek sağlandığı sistemlerdir. Tüm havalı sistem uygulamalarında, bir mekandaki ısıtma ve/veya soğutma yükünü karşılamanın birkaç yolu vardır.
Mekana gönderilen havanın;
- Sıcaklığı sabit iken debisini değiştirmek,
- Debisi sabit iken sıcaklığını değiştirmek,
- Hem sıcaklığını hem debisini değiştirmek.
1 ve 3’üncü durumlarda sistemde VAV kullanılması, 2’inci durumda sistemde CAV kullanılması gerekmektedir.
Peki VAV Ünitesi Nedir ?
VAV = Variable Air Volume (Değişken Hava Debisi)
VAV ünitesi, oda termostatından aldığı sıcaklık verileri doğrultusunda odaya gönderilen şartlandırılmış hava debisini basınçtan bağımsız olarak ayarlayan cihazlardır. Yani bu üniteler, kullanılmakta olan bir mekana gönderilen ısıtılmış / soğutulmuş hava miktarını, termostattan ya da bina otomasyon sisteminden (BMS) alacağı sinyale göre değiştirerek ortam sıcaklık kontrolü temin eden cihazlardır.
Bazı durumlarda da, sıcaklık kontrolü için değil oda için set edilen pozitif/negatif basınç değerinin sabit tutulması için kullanılırlar.
İki şekilde çalışma set edilebilir.
- 0…10V aralığında çalışma (0V minimum debi, 10V maksimum debi)
- 2…10V aralığında çalışma (0-2V tamamen kapatma, 2V minimum debi, 10V maksimum debi)
VAV Damperler nerelerde kullanılır ?
- Farklı ısı gereksinimleri sebebiyle ayrı sıcaklık kontrolü yapılması istenen yaşam alanlarında, örneğin açık ofislerde kullanılır.
- Basınç kontrolü yapılması gereken temiz oda, hastane odaları, özel proses imalatları gibi alanlarda kullanılır.
- Hepa filtrelerin doluluk oranları sebebiyle yarattıkları basınç değerleri değişken olduğundan, sürekli olarak istenen debinin basınçtan bağımsız olarak sağlanması için hepa filtre kutuları öncesinde kullanılır.
- Ortamın karbondioksit değerine bağlı olarak iç hava kalitesinin istenen değerde tutulması için taze hava besleme sistemlerinde kullanılır.
- Otomasyondan müdahale edilebilecek sabit debili sistemlerde kullanılır.
VAV Damper seçimi yaparken hangi kriterlere bakmak gerekir ?
- VAV damper seçiminde debi, en kritik durumdaki soğutma yüküne göre belirlenir. Bu sizin maksimum debinizdir (Vmax). Diğer taraftan hizmet verdiği ortam için (kişi sayısına bağlı olarak) belirlenecek minimum taze hava miktarı, sizin minimum debinizdir (Vmin).
- VAV ünitesi bu değerlere göre seçilirken önerilen ; maksimum hava debisindeki kesit hızı 5 m/s ile 8m/s arasında olmalıdır.
- Çok düşük hızlarda seçerseniz, VAV damper genel olarak en kısık konumunda verimsiz olarak çalışacak, ses sorunu daha bile artabilecektir.
- Çok yüksek hızlarda seçerseniz, yine ses sorununun yanısıra ilerleyen dönemlerde daha fazla debi gereksinimi oluştuğunda cihaz üzerinde debiyi artırma limitiniz kalmayacaktır.
- Seçim sırasında belirlediğiniz “cihaz basınç farkı”, VAV öncesi basınç ile VAV sonrası basıncın farkıdır. Genel olarak 150 – 200 Pa alınır. Bu fark ne kadar yüksekse cihazın aynı debiyi geçirmek için çıkarttığı gürültü o kadar fazla olacaktır. Daha iyi ses değerleri için düşük basınçlı kanal sistemi tasarlanmalıdır.
- Debiye göre uygun kesitler seçildikten sonra gürültü değerleri kontrol edilmelidir. Ses gücü değerleri üzerine VDI 2081’e göre sistem sönümlemesi uygulanarak ses basıncı değerleri belirlenir. Bu değerlere göre “Akustik Performans” başlığı altındaki işlemler uygulanır.
- VAV damperin üzerindeki aktuatorün iletişim protokolü (MF, MPbus, Modbus, Lonworks, Bacnet) önceden belirlenmelidir ve VAV kontrol ünitesi buna göre seçilmelidir.
- Projeniz üzerinde seçim kontrolleri için imalatçı (STEKON A.Ş.) firma ile karşılıklı görüşülmesi sağlanmalıdır.
EN İYİ ve EN DOĞRU VAV Damper nasıl olur ?
Üç başlık altında bunu inceleyebiliriz.
a. Ölçüm Hassiyeti
İyi bir VAV ünitesinin, belirlediği debi ile gerçek debi arasındaki hata payı %5 oranını geçmemelidir. Bunun sebebi ise ; debi ölçümündeki hataların, daha fazla hava akışı sağlama gerekliliği nedeniyle daha yüksek fan gücü gerektirmesidir. Örneğin fan kanununa göre debi ölçümündeki %40 hata oranı, %170 fan gücü kayıp enerjiye neden olabilmektedir. Buna ek olarak fazladan verilen havanın ek ısıtma ve soğutma maliyetleri de göz önüne alınmalıdır.
VAV ünitesinin ölçüm probunun tasarımı ölçüm hassasiyetindeki en önemli konudur. Bu probun hem basınç farklarını olabildiğince yüksek okuması hem de hava türbülanslarından minimum etkilenecek ölçüm sistemine sahip olması gerekir.
b. Akustik Performans
VAV damperlerde akustik konusuna girmeden önce kataloglarda belirtilen ve tüm cihazlar için geçerli olan Ses Gücü – Ses Basıncı farklarına değinmek gerekir.
Ses Gücü (Lw) ses kaynağı tarafından yayılan ses enerjisidir.
Ses basıncı (Lp), belirli bir kaynakta üretilen ses spektrumunun, ses gücünün, kaynağın yerinin tam olarak belirli olduğu bir ortamda, belirli bir uzaklıkta ve belirli bir sönümleme zamanı sonrası duyulan halidir. Diğer bir ifade ile, ses basıncı ses gücü değerinin duyulan halidir.
Bir VAV terminal ünitesinde iki farklı ses yolu vardır.
1.Kasadan yayılan ses, cihazda damperin yarattığı basınç sonucu çıkan gürültüdür ve kasadan asma tavana yayılır. Kritik değeri aştığı düşünülürse cihaz üzeri akustik izolasyon opsiyonu düşünülmelidir.
2.Hava ile yayılan ses, cihazda yaratılan gürültü taşınan hava ile birlikte yol alır ve havanın çıktığı difüzör/menfez açıklıklarından ortama yayılır. Kritik değeri aştığı düşünülürse cihaz sonrası susturucu opsiyonu düşünülmelidir.
c. Sızdırmazlık
VAV damperler, kritik ortamlarda da kullanıldığından tam kapama pozisyonunda sızdırmazlıkları çok iyi olmalıdır ki enfeksiyon veya başka kritik solvent barındıran havaların diğer ortama geçişini engellemelidir.
Ayrıca sızdırmazlık yetersiz olursa tam kapamada oluşan kaçaklar gereksiz fan ve ısıtma/soğutma maliyeti oluşturur.
Kasa ve klape sızdırmazlıkları değeri EN 1751 ‘e göre belirlenir. VAV imlalatçısından bu değerler alınarak kontrol edilmelidir.
STEKON VAV Terminal Üniteleri hakkında daha detaylı bilgi için :
Daha fazla bilgi ve projenize çözüm desteği almak için bize ulaşın :
Telefon: 0216 4700070 veya 0533 7323738
Ender Bilgin
